ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ
Öğrenme güçlüklerinin yaşlara göre belirtileri nelerdir?
Çocuğunuzun okul başarısızlığının nedeni her zaman tembelliği ya da disiplin eksikliği olmayabilir. Bazı çocukların başarısızlığının altında çeşitli öğrenme güçlükleri yatar. Öğrenme güçlüğü olan çocuklar sahip oldukları beceriler açısından güçlük çektikleri bir ya da iki alan haricinde diğer çocuklardan farksızdır.
Ancak öğrenme güçlüğü çocukların dersi anlamasını, arkadaşları ile aynı düzeyi tutturmasını zorlaştırarak kendisinin "aptal" ya da "sıkıcı" olduğunu düşünmesine neden olabilir.
Okul başarısızlığı çocuğun özgüvenini de ciddi ölçüde zedeleyebilir. Bu da arkadaş edinmelerini ve arkadaşlıkları sürdürmelerini güçleştirir. Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklar genellikle gergin ve öfkeli olduklarından davranış sorunları da sık sık görülür. Bunun yanında öğrenme güçlükleri ile birlikte dikkat eksikliği de sıklıkla görülür.
Aşağıda çocuk ve ergenlerde gözlenebilecek bazı güçlükler ele alınmaktadır. Bunlardan bir ya da birkaçı zaman zaman her çocukta gözlenebilir. Bu normaldir. Ancak çocuk ya da ergen uzun bir zamandan beri bu sorunları yaşıyorsa, öğrenme güçlüğü olup olmadığının belirlenmesi için bir çocuk ve ergen ruh sağlığı hekimi ile görüşmeniz gerekebilir.
Çocuğun güçlük yaşadığı alanın erken bir şekilde belirlenmesi ve buna yönelik bir plan geliştirilmesi çocuk ya da ergenin dünyasında önemli bir fark yaratır.
Öğrenme güçlüğünün çeşitli tipleri vardır. Bunlardan bazıları:
Disleksi: Dil ve okuma güçlüğü. Disleksisi olan çocuk ve ergenler kelimeleri, cümleleri veya paragrafları anlamakta güçlük çekerler.
Diskalkuli: Matematik öğrenme güçlüğü. Diskalküli olan çocuk ve ergenler aritmetik problemlerini çözmekte ve matematik kavramlarını kavramakta güçlük çekerler.
Disgrafi:Yazma öğrenme güçlüğü. Disgrafi olan çocuk ve ergenler harf yazmakta ve yazıları belli alanlara yazmakta zorluk çekerler.
İşitsel ve görsel işleme güçlükleri: Bilgiyi işleme güçlüğüdür. Görsel ya da işitsel işleme güçlüğü olan çocuk ve ergenler normal bir şekilde işittikleri ve gördükleri halde dili anlamakta güçlük çekerler.
Özel öğrenme güçlüklerinin yaşlara göre belirtilerinden bazıları şunlardır:
Okul öncesi
Çocukların çoğuna kıyasla daha geç konuşmaya başlar.
Telaffuzla ilgili sorunlar yaşar.
Sözcük hazinesi çok yavaş artar, sıklıkla doğru kelimeyi bulmakta zorlanır.
Kafiyeli kelimelerde zorluk yaşar.
Rakamları, alfabeyi, haftanın günlerini, renk ve şekilleri öğrenmekte sorun yaşar.
Aşırı acelecidir ve kolaylıkla dikkati dağılır.
Talimatlara veya rutinlere uymakta zorluk çeker.
Akranları ile etkileşimde sorunlar yaşar.
Ana Sınıfı - 4. sınıflar
Harfler ve sesler arasındaki bağlantıları öğrenmekte yavaştır.
Temel kelimeleri karıştırır (koşmak, yemek, istemek).
Sürekli aynı okuma hatalarını ve harfleri soldan sağa (b/d) yukarıdan aşağı (u/n) ters görme ve hecelerin yerini değiştirme (elif/file) gibi imla hatalarını yapar.
Rakam sıralarını değiştirir ve aritmetik işaretlerini (+, -, x, /, =) karıştırır.
Olguları hatırlamakta yavaştır.
Yeni becerileri öğrenmekte yavaştır; büyük ölçüde ezbere dayanır.
Dürtüseldir; planlamada güçlük çeker.
Kalem tutuşu dengesizdir.
Zaman kavramlarını öğrenmekte zorluk yaşar.
Koordinasyonu zayıftır; fiziksel ortamın farkında değildir; sık sık kazalara maruz kalır.
5 - 8. sınıflar
Harf sıralarını karıştırır.
Önekleri, sonekleri, kelime köklerini ve diğer imla kurallarını öğrenmekte yavaştır.
Yüksek sesle okumaktan kaçınır.
Kelime problemlerinde zorluk yaşar.
El yazısında zorlanır; kalem tutuşu acemicedir.
Kompozisyon yazmaktan kaçınır.
Olguları hatırlamakta yavaştır.
Arkadaş edinmekte zorluk yaşar.
Beden dilini ve yüz ifadelerini anlamakta zorlanır.
Lise öğrencileri ve yetişkinler
Hatalı telaffuz devam eder; kısa bir yazı içerisinde bir kelimeyi birçok yerde farklı şekillerde yazar.
Okuma ve yazma görevlerinden kaçınır.
Özet çıkarmakta zorlanır.
Sınavlarda açık uçlu sorularda zorlanır.
Hafıza becerileri zayıftır.
Yeni ortamlara uyum sağlamakta zorlanır.
Çalışması yavaştır.
Soyut kavramları idrak etmekte zorlanır.
Ayrıntılara ya çok az dikkat eder ya da çok fazla ayrıntılara odaklanır.
Bilgileri yanlış yorumlar.
Okul başarısızlığının nedeni özel öğrenme güçlüğü olabilir
Okul başarısını engelleyecek herhangi bir fiziksel ve ruhsal sorunu olmayan ve tüm çabalarına rağmen bir türlü derslerinde yeterli başarı gösteremeyen çocuklarda özel öğrenme güçlüğü olabilir...
Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Uzmanı Dr. Ayten Erdoğan, özel öğrenme güçlükleri hakkında bilgiler vererek, tanı ve tedavi yöntemlerini anlattı.
ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ NEDİR?
Kısaca, özel öğrenme güçlüğü çocukların belirli bazı alanlarda yaşları ve zeka düzeylerine göre beklenen öğrenme performansını göstermemesi olarak tanımlanır. Özel öğrenme güçlükleri beynin bilgiyi alma, işleme, analiz etme veya saklama yeteneğinde güçlüklerin yaşanmasına neden olur.
Özel öğrenme güçlükleri, matematik öğrenme güçlüğü, okuma öğrenme güçlüğü, yazılı anlatım güçlüğü ve başka türlü adlandırılamayan öğrenme güçlüğü şeklinde sınıflandırılır.
ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÇOCUKLAR HİÇBİR ŞEY ÖĞRENEMEZ Mİ?
Bir çocukta öğrenme güçlüğü bulunması onun hiçbir şey öğrenemeyeceği anlamına gelmez.
Aksine bazı büyük düşünürlerin öğrenme güçlüğü tanısı aldığı bilinmektedir. Örneğin büyük bilim adamı Albert Einstein'in da disleksi sorunu yaşadığı bilinmektedir.
Öğrenme güçlüğü bulunan kişilerde zeka sorunu genellikle bulunmaz. Okuma, yazma, aritmetik veya iletişim gibi alanların birinde, nadir olarak da birkaç alanda öğrenme güçlüğü gözlenir.
Bunun nedeni beynin bilgiyi alma ve işleme kapasitesindeki güçlüklerdir.
Öğrenme güçlüğü genellikle genetiktir. Anne-baba veya yakın akrabalarda benzer sorunlar sıklıkla rastlanır.
Yaşam boyu devam eden bir durum olmakla birlikte, yeni nesil çocuklar ebeveynlerinden farklı olarak, gelişen tıbbi olanaklar ve tedaviler sayesinde öğrenme güçlüğünün üstesinden gelerek başarılı olabilirler.
Özel öğrenme güçlükleri, matematik öğrenme güçlüğü, okuma öğrenme güçlüğü, yazılı anlatım güçlüğü ve başka türlü adlandırılamayan öğrenme güçlüğü şeklinde sınıflandırılır.
Okuma öğrenme güçlüğü (disleksi)
En sık görülen öğrenme güçlüğü disleksidir. Disleksi, yazılan kelimeleri anlamada güçlük olarak açıklanabilir.
Çocuk okul çağına geldiğinde okumada zorluk yaşamasıyla anlaşılır. Okumada yanlışlıklar, okuma hızında yavaşlık, sesleri okumakta ve bazı harfleri öğrenmede güçlük, hecelemede ve harfleri ayırmada zorluk, yanlış sözcük kullanma ve sözcük-hece atlamaları olmaktadır.
Özel eğitim ve terapi yaklaşımlarıyla çocuğun daha kolay ve daha başarılı bir şekilde öğrenmesini sağlamak mümkündür.
Matematik öğrenme güçlüğü (discalculia)
Matematik öğrenme güçlüğünde (discalculia), kişinin kronolojik yaşı, zeka düzeyi ve yaşına göre aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda, matematik becerisi, beklenenin önemli ölçüde altındadır.
Bu çocuklar, işlem yapmakta zorlanırlar, işlem yaparken yavaştırlar, sayı kavramını algılamakta, sembolleri ve çarpım tablosunu öğrenmekte zorlanırlar. Problemi çözerken bağlantıları kurmakta zorlanırlar, okulda matematik derslerinde belirgin sorunlar ortaya çıkar.
Yazılı anlatım öğrenme güçlüğü (disgrafi)
Disgrafi ise yazma alanında gelişen öğrenme güçlüğüdür. Yazılı anlatım bozukluğunda yazma becerileri, ölçülen zeka düzeyi, alınan eğitim göz önünde tutularak, beklenenin önemli derecede altındadır.
Bu çocuklarda kelime, cümle oluşturup yazıya dökmede sorun yaşarlar. El yazısı yaşıtlarına oranla okunaksızdır ve yaşıtlarına göre daha yavaş yazdıkları gözlenir.
Bazı harf ve sayıları ters yazarlar (b-d, d-t, m-n, g-y, 2-5 gibi), bazı harf ve heceleri atlarlar, ters yazarlar (ab- ba) veya harf ve hece eklemezler (gider-gideri gibi), sıkça imla hataları yaparlar. Okuma ve matematik alanında zorluk yaşamazlar.
TANI NASIL KOYULUR?
Öğrenme güçlükleri genellikle çocuk okula başladığı zaman, kendisinden beklenen akademik performansı gösteremediği zaman fark edilmektedir.
Belli alanlarda yetersizlik yaşayan çocuk, bundan dolayı ders çalışmayı, ödev yapmayı, kitap okumayı sevmez, kolay sıkılır, dikkat süresi kısadır, çalışırken birisinin yönlendirmesine ihtiyaç duyar.
Genellikle eşya-oda düzeni konusunda sorun yaşarlar, zaman(bugün-yarın), yön kavramında (sağ-sol-kuzey-güney), saati öğrenmekte güçlük çekerler.
Dili kullanma becerisi zayıftır. Hikaye anlatma, bir olayı anlatma, kendi duygu-düşüncelerini ifade etmede, soyut kavramları anlamada zorlanırlar.
Motor becerileri zayıftır. Sık sık sakarlık yapabilirler.
Öğrenme güçlüğü olan çocuklarda %50 oranında dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu birlikte bulunur.
Hem öğrenme güçlüğü hem de dikkat problemlerinin bir arada olması çocuğun okul hayatında güçlükler yaşamasına neden olur.
Erken ve zamanında uzman yardımı almak çocuğun öğreniminde geri kalmasını önleyerek, kendine güveninin zedelenmesine engel olur.
TEDAVİDE NELER YAPILIR?
Öğrenme güçlüğü olan çocukların erken dönemde teşhis edilip, gereken tedavi ve eğitimin alınması gereklidir.
Tanısı çocuk psikiyatrisi uzmanı hekim tarafından, psikometrik testlerin de yardımı ile belirlenir.
Çocuğun hangi alanda yetersizlik yaşadığı klinik ortamda birtakım psikometrik testlerle belirlendikten sonra çocuğa özgün özel eğitim programı yapılarak, aile- öğretmen işbirliği ile tedavi yürütülür.
Öğrenme güçlüğüne dikkat eksikliği de eşlik ediyorsa tedavide ilaçlar da kullanılabilmektedir.
Bunun yanında öğrenme güçlükleri çocukların başta özgüven düşüklüğü, depresyon ve çeşitli davranış sorunları olmak üzere bazı ilave sorunlar yaşamalarına neden olabilir. Bu durumlarda da, çocuğun bireysel özelliklerine uygun ilave girişimlerde bulunulması gerekebilir.
Zihinsel özür nasıl teşhis edilir?
A) Tıbbi açıdan değerlendirmeler yapılır.
B) Eğitimsel açıdan değerlendirmeler yapılır.
Çocuğun, zeka puanı (IQ) tespit edilir.
Çocuğun gelişim değerlendirmesi (motor, dil, bilişsel, sosyal-duygusal gelişim ve özbakım alanlarında) yapılır.
Zihinsel özürlü bir çocuğun kesin tanısı ve özür durumunun değerlendirilmesi birçok bilim dalının (multidisipliner) incelemesiyle yapılmalıdır.
Zihinsel gelişme geriliği çocuğun yaşıtlarına göre algılama, problem çözme, bellek, soyut düşünme yeteneği, neden sonuç bağlantısı kurabilme, gerçeği değerlendirme, yargılama, anlama ve anlatabilme, öğrenme gibi yetilerinde eksiklik, yetmezlik ya da bozukluk olması ile belirlenir.
Zihinsel özürlülüğün birçok belirtisi vardır. Örneğin zihinsel özürlü çocuklar;
Oturmayı, emeklemeyi ve yürümeyi diğer çocuklardan daha geç öğrenebilirler.
Konuşulan dili anlamada güçlük yaşayabilirler.
Konuşmayı daha geç öğrenebilirler. Sınırlı sözcük dağarcıkları ile dikkati çekerler.
Sesleri doğru olarak çıkarabilme (artikülasyon) ile ses bozuklukları ve kekemelik görülme sıklığı normal gelişim gösteren çocuklara göre daha fazladır.
Hatırlamada zorlanabilirler.
Anlamada güçlükleri olabilir.
Sosyal kuralları anlamada güçlük çekebilirler.
Problem çözmede zorlanabilirler.
Mantıklı düşünmede zorlanabilirler.
Dikkat süreleri kısa olabilir.
Okuma-yazma, matematik gibi akademik becerilerde güçlükler görülebilir.
Kendi başlarına karar verme ve uygulamada zorlanırlar.
Yetişkin tarafından yönlendirilmeye gereksinim duyarlar.
Unutmayın!
Yeterli destek verildiğinde, her zihinsel özürlü çocuk öğrenebilir, gelişebilir ve büyüyebilir.
Yorumlar